ოცდაერთი საუკუნის წინათ, ზამთრის ერთ ბნელ და ცივ ღამეს იშვა მხსნელი ჩვენი და მაცხოვარი - იესო ქრისტე. ხოლო მისი შობა ასე მოხდა: იმ დროს ისრაელი რომის იმპერიას ჰქონდა დაპყრობილი. იმპერატორმა მოსახლეობის აღწერა განიზრახა, რის გამოც ყველა ადამიანი იმ ქალაქში უნდა ჩასულიყო და აღწერილიყო, საიდანაც იყო წარმოშობით. როგორც იცით, ყოვლადწმიდა ქალწული მარიამი დანიშნული იყო მართალ იოსებზე.

და აი, მათ მოუწიათ წასვლა დაბა ბეთლემში, საიდანაც ისინი იყვნენ წარმოშობით. ბეთლემში ჩასულებს ყველა სახლი და სასტუმრო დაკავებული დახვდათ, ვერსად იპოვეს თავშესაფარი. მაშინ გავიდნენ დაბიდან და მის შორიახლოს საქონლის ბაგაში შევიდნენ. სწორედ იქ, ბაგაში იშვა მაცხოვარი და ამით გვიქადაგა თავმდაბლობა. ბაგის ახლომახლო მწყემსები ცეცხლს შემოსხდომოდნენ და თბებოდნენ. ამ დროს ისინი უცნაური სახილველის მოწმენი გახდნენ. ზეციდან დაეშვა ანგელოზთა გუნდი, რომლებიც გალობდნენ: „დიდება მაღალთა შინა ღმერთსა და ქვეყანასა ზედა მშვიდობა და კაცთა შორის სათნოება“. ანგელოზებმა გაოცებულ მწყემსებს ახარეს: რას დგახართ აქ? დღეს თქვენთვის იშვა მაცხოვარი. და აი, ნახავთ მას ბაგაში თავის დედასთან ერთად. ამის შემდეგ ანგელოზთა გუნდი უჩინო შეიქმნა. მწყემსები სასწრაფოდ გაემართნენ იმ ადგილისაკენ, საითაც ანგელოზებმა მიანიშნეს და იქ, მართლაც, იხილეს უბრალო სახვევებში შეხვეული ჩვილი იესო ყოვლადწმიდა ქალწულის მკლავებში და თაყვანი სცეს მას. შემდეგ კი გახარებულნი დაბრუნდნენ მინდორში და ადიდებდნენ ღმერთს, რომ ასეთი დიდი სასწაულის ხილვის ღირსნი გახადა (ლუკა 2, 8-20).

ყოველი შობის ღამეს, ვარსკვლავის გამოჩენისა და ღვთისმსახურების დასრულების შემდეგ მოციქულების წინამორბედი, ქრისტეს მახარებელი მწყემსები შორეული წარსულიდან დღემდე მთელს სამყაროს ამცნობენ იმ უდიდესი საიდუმლოს განხორციელებას, რასაც იესო ქრისტეს განკაცება ჰქვია. მწყემსებად გამოწყობილი ჩვენი წინაპარი მამაკაცები, თუ ტყავის ჯუბებში გამოწყობილი ბავშვები, ზოგი კომბლებით, ზოგი ჩირაღდნებით ხელში, ალილოს გალობით, თვითოეული თანასოფლელის კარმიდამოს მოივლიდნენ და მოუთმენლად მომლოდინე მასპინძლებს ღვთის სადიდებელს - ალილოს - ხმამაღლა უგალობდნენ:

„ალილო და აქა ალილო,
ალილო და აქა შობა,
ღმერთმა ბევრი გაგითენოთ
შობა-ახალწელიწადი.
ოცდახუთსა ამთვესაო,
ქრისტე იშვა ბეთლემსაო,
ჩიტი შემოჯდა ღობესა,
იძახის ქრისტეშობასა.
ჩვენ მათხოვრები არა ვართ,
ვართ ქრისტეს მახარობლები,
ალილო და აქა შობა,
აქა ალილო“ (მესხეთი)

„ოცდახუთსა ამ თვესაო,
ქრისტე იშვა ბეთლემსაო,
თქვენ გვაჩუქეთ გროშებიო,
დაგელოცოთ ბოვშვებიო“ (სამეგრელო)

„ოცდახუთსა და რამდენსა შობა გათენებულაო,
შობის მადლი შეგეწიოთ, ქრისტე დაბადებულაო,
ეს სახლი ვინ ააშენა, ვინ დახურა მუხის გული?
ამშენებლის დედა ცხონდეს, დამხურავის მამის სული.
„კოშკიდან“ გადავიხედე, ერბო გიდგათ ქილებითა,
ალათასა, ბალათასა, კვერხცი უნდა კალათასა,
აქა ღორი დაკლულიო, ნაყელარი ჩვენიაო, ნასამედი თქვენიაო.
პატარძალო ჩვენო ლხინო, მარნის კარი გიჭრიალებს,
მარნის ქოცო აგვიხადე, ყელი ჩაგვიმაჭრიანე“ (კახეთი)

შობა- შობა მარიობა,
შობის ახალ წელიწადი,
ჩვენ ხომ მათხოვრები არ ვართ.
ქრისტეს მახარობლები ვართ.
ჩიტი შემოჯდა ოლესა,
იძახის მარიობასა
ღმერთმა ყველა დაგვასწროს
აღდგომა –მარიობასა” (რაჭა)

მეალილოებს ყველა მოუთმენლად ელოდა, რათა მათგან მოესმინათ სასიხარულო ამბავი, დალოცვა და, რაც მთავარია, ალილო. „ალილო“ წარმოებულია ბერძნული სიტყვისაგან „ალილუია“, რაც ნიშნავს „აქებდით უფალსა“. მეალილეები მგალობლები და ე.წ. „ქრისტეს მახარებლები იყვნენ“. როდესაც ჩვენში მეალილეები სიმღერას დაასრულებდნენ, მასპინძელი ან შინ შეიპატიჟებდა მათ ან გარეთ გამოუტანდა კვერცხს, სურსათ-სანოვაგეს, რაც გააჩნდა, ზოგჯერ ფულსაც. ზოგან, მაგალითად, თუშეთში მათ საგანგებოდ გამომცხვარი ორი დიდი ქადით „ალილოს კოტორით“ უმასპინძლდებოდნენ. მეალილეები ერთს იქვე შეჭამდნენ, მეორეს თან წაიღებდნენ. ალილოობის ბოლოს მეალილეები სადმე იკრიბებოდნენ, ზოგან ბოლო მასპინძლის ოჯახში რჩებოდნენ და ერთად, მხიარულებაში ატარებდნენ ამ ბედნიერ დღეს.

ჩვენი წინაპრები ამ საოცარი ამბით, სიხარულითა და ვარსკვლავით განათებულ ღამეში უხვად აჯილდოვებდნენ მეალილეებს ფულით, ფქვილით, ერბოთი, თხილ-კაკლით, საშობაოდ დაკლული ღორის ხორცით, ყოველივე იმით, რაც მოეპოვებოდა და რა თქმა უნდა, კვერცხით, რომელიც შობის სიმბოლოა და რომელიც სულ მალე, აღდგომას, ქრისტეს ჯვარცმის ნიშნად წითლად შეიღებებოდა და მეჭონეებს, ქრისტეს აღდგომის მახარობლებს მიერთმეოდა. კვერცხით, რომელიც ოდითგან საუცხოო საჩუქრად ითვლებოდა. და ვაი, მას ვინც ძღვენს დაინანებდა (მეალილოეთა ძღვნის გარეშე გაშვება ხალხში ფუძის უბარაქობისა და ზიანის მომტანად ითვლებოდა) იმ მწყემსთათვის, რომლებიც ღვთისა და ანგელოზებისაგან დამოძღვრილ სახარებისეულ მწყემსებს განასახიერებდნენ, ვისაც მთელი ქვეყნისათვის ღვთისა და ანგელოზების ნებით ადამიანთა გამოხსნის უდიდესი საიდუმლოს შესახებ უნდა ეუწყებინათ. ამას გარდა, ქრისტიანი ქართველი მოსულში, ყოველ სტუმარში, მათ შორის, ყოველ მეალილოეში ღმერთს ხედავდა, რომელთათვის მირთმეული ძღვენი შესაწირიც იყო და საჩუქარიც, დიდებაც და თაყვანისცემაც.

შობას წესად ძღვნის მირთმევაც სცოდნიათ. სამეგრელოში ნათლული ნათლიას მამალს, ღვეზელს და კვერს მიართმევდა. გურიაში რძლის მშობლებს ანუ მძახლებს უგზავნიდნენ ძღვენს. ეს შეიძლება ყოფილიყო ხარი ან ძროხა, ცხვარი, ინდაური, ღვინო, პურები, ხაჭაპურები და უსათუოდ საშობაო ღვეზელი.

აი, ასეთი ძვირფასი და დიდი დღესასწაული იყო შობა ქართველისათვის.

ევროპის ქვეყნებში შობის დღესასწაული ემთხვეოდა წარმართული დღესასწაულების 12 დღიან ციკლს, რომელიც ეძღვნებოდა ზამთრის მზეს, რაც ახალი ცხოვრებისა და ბუნების განახლების სიმბოლო იყო. ამიტომ სხვადასხვა ქვეყნებში შობის დღესასწაული თავის თავში ბევრ სხვა ჩვეულებასა და რიტუალს ითავსებდა.

სასომხეთში მეხუთე საუკუნემდე ყველა ქრისტიანული ეკლესია ქრისტეშობასა და ნათლისღებას 6 იანვარს აღნიშნავდა. შემდგომში ზოგიერთმა ეკლესიამ შობის აღნიშვნა 25 დეკემბერს დაიწყო, რათა ადამიანებს დაევიწყებინათ წარმართული ჩვეულებები. სომხური ეკლესია ძველი წესის ერთგული დარჩა და შობას 6 იანვარს აღნიშნავს. ამავე დღეს აღნიშნავს იგი ნათლისღების დღესასწაულს.

შობის წინა საღამოს აღესრულება ლიტურგია. ამ დღეს მორწმუნეები ანთებენ სანთლებს ეკლესიაში და შემდეგ სახლში მიაქვთ ისინი, სახლის კურთხევისათვის და შობისათვის მოსამზადებლად. მეორე დღეს, 6 იანვრის დილას აღესრულება საშობაო ლიტურგია. შემდეგ კი აღნიშნავენ ნათლისღებას და იწყებენ წყლის კურთხევის ცერემონიას.

ბელარუსიაში მართლმადიდებლური შობა აღინიშნება როგორც სახელმწიფო დღესასწაული. შობის წინა საღამოს(იგივე "სოჩელნიკს") აღნიშნავენ 6 იანვარს. სახელწოდება "სოჩელნიკი" მომდინარეობს განსაკუთრებული კერძის სახელწოდებისაგან, რომელიც დადგენილია ეკლესიის მიერ - "სოჩივა" და წარმოადგენს მოხარშულ ხორბალს ან ბრინჯს, ხშირად თაფლით, ასევე ცერცვით და ბოსტნეულით. ტრადიციის მიხედვით "სოჩელნიკის" სუფრა უხვია და შედგება 12 კერძისაგან, რაც დაკავშირებულია 12 მოციქულთან. ამ დღეს ტაძრიდან წამოსვლის შემდეგ მორწმუნეები თავს იკავებენ საკვების მიღებისაგან ცაზე პირველი ვარსკვლავის გამოჩენამდე.

6-დან 7 იანვრის ღამით მართლმადიდებლურ ტაძრებში აღევლინება საშობაო ღვთისმსახურება. ტრადიციულად ქრისტეშობამდეც ბელორუსიაში 6-7 იანვარს იწყებოდა პირველი ალილო(კოლიადა) - ექვსდღიანი მარხვის დასასრული, სადღესასწაულო დღეებისა და საღამოების დასაწყისი. ეს დღესასწაული ცნობილია როგორც "დიდი კოლიოობა" («Большая кутья»), რომელიც აღინიშნებოდა ზამთრის მზის საპატივცემულოდ(ძველი სტილით 24 დეკემბერს), რომელსაც მოყვებოდა მეორე და მესამე "კოლიოობა", რომლებსაც თითო კვირის გამოტოვებით აღნიშნავდნენ.

შობის წინა საღამოს, 6 იანვარს, სერბიაში და ჩერნოგორიეში უწოდებენ "ბადნიდანს". რელიგიურ დღესასწაულებს შორის მას საპატიო მეორე ადგილი უჭირავს აღდგომის შემდეგ, ხოლო ოჯახურ დღესასწაულებს შორის სერბებისათვის შობა პირველ ადგილზეა.
ჩერნოგორიეში კი შობა მშობლებისა და შვილების დღესასწაულია.

ამ დღეს ოჯახის უფროსი და მისი უფროსი ვაჟიშვილი მზის ამოსვლამდე იარაღიდან გასროლით აცხადებენ ტყეში წასვლის შესახებ, სადაც ახალგაზრდა მუხა უნდა მოჭრან. მუხის მორი შობის დღესასწაულებზე ყოველი სერბი ოჯახისათვის აუცილებელი ატრიბუტია. მორი იმხელა უნდა იყოს, რომ ოჯახის უფროსმა მისი მოტანა ტყიდან საკუთარი მხრებით შესძლოს. ტრადიცის მიხედვით მუხის მორი ოჯახურ კერაში სამი დღის განმავლობაში, ანუ დღესასწაულების განმავლობაში უნდა იწვოდეს. სახლში დარჩენილი ოჯახის წევრები გამთენიისას ანთებენ ცეცხლს და მასზე წვავენ საშობაოდ გამოზრდილ გოჭს. ქალები ამზადებენ საშობაო ღვეზელს, ტორტებს და სხვა კერძებს. შობის წინა ღამეს ვახშამი სამარხვო უმდა იყოს. გამთენიისას ტაძრებში იწყება ზარების რეკვა, ადამიანები სადღესასწაულო სამოსს იცმევენ და მიდიან ეკლესიაში საშობაო ლიტურგიაზე. მსახურების შემდეგ ყველა მიმართავს ერთმანეთს სიტყვებით: "ქრისტე იშვა", რომელზეც პასუხობენ: "ჭეშმარიტად იშვა!"

ქალაქებში, სადაც არ არის ჩვეულებრივი შეშის ღუმელები, სპეციალურად იყიდება ამ დღისათვის მუხის ტოტებისაგან გაკეთებული პატარა "თაიგულები", რომელბიც თივით ან ჩალითაა შეკრული.

ალბანეთში მოსახლების მნიშვნელოვანი ნაწილი მართლამადიდებელი ქრისტიანია, ამიტომ შობა საკმაოდ ფართოდ აღინიშნება. ამ დღესასწაულისათვის დამახასიათებელია ყველა ატრიბუტი - ნაძვის ხე, საჩუქრები და სუფრა. დღესასწაული აღინიშნება 7 იანვარს.

ბერძნული შობა (ქრისტოუგენა) ასევე შეიცავს საკუთარ თავში პოპულარულ ცრურწნებებს და ხალხურ ჩვევებს. დღესასწაულის დასაწყისში იწყება ალილოობა. ბერძენი ბავშვები დადიან სახლიდან სახლში და მღერიან სიმღერებს, რომლებიც ქრისტეს ქებისა და განდიდების სიტყვებს შეიცავს. შობას ოჯახურ წრეში აღნიშნავენ, რომლის მთავარი ნაწილია გულუხვი სუფრა.

მართლმადიდებლური ტრადიციის მიხედვით ქრისტეს შობის დღესასწაულს წინ უძღვის რამდენიმე კვირიანი მარხვა. საბერძნეთი ერთ-ერთია იმ მცირერიცხოვან ქვეყნებს შორის, სადაც არსებობენ "ბოროტი" საშობაო სულები. ამ "რწმენის" თანახმად, კალიკანცაროსებს - ბოროტ, უშნო ელფებს, შობის შემდგომ 12 დღის განმავლობაში სახლებში ქაოსი შეაქვთ. მათგან თავის დასაცავად არსებობს საკმეველი, რომელიც იწვის და მცირეოდენი ძღვენი.

ბერძნულ მართლადიდებლურ ეკლესიაში მნიშვნელოვანი ელემენტებია წყლიანი თასი და ჯვარი, რომლებიც ნათლობის რიტუალის კომპონენტებს წარმოადგენენ.